Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Bielice 1841-2011

Pragnę wszystkich członków i sympatyków WTG "Gniazdo" już dzisiaj poinformować, że 21 maja 2011 r. spotkamy się w Bielicach gm. Mogilno z okazji 170-lecia miejscowości Bielice, dawnego folwarku Bielickich i majątku Jaczyńskich.

Na ten i następny dzień szykowanych jest wiele atrakcji, o których później.

Bielice leżą przy drodze powiatowej z Mogilna do Gębic. Z Poznania kierujemy się na Toruń i pomiędzy miejscowościami Wylatowo i Kwieciszewo skręcamy w prawo. 1km i w prawo. Teren Zespołu Szkół: http://www.bielice.neostrada.pl/ Niebawem Heliodor zamieści mapkę, jak dojechać.

Dzisiaj krótki Biogram ostatniego właściciela Bielic.

Jest to fragment men książki, której promocja odbędzie się 21 maja w Bielicach.

Dopełnieniem listy bohaterów spod herbu Dąbrowa, braci Jaczyńskich, jest kolejny biogram drugiego z kolei syna Heleny z Mlickich i Kazimierza Jaczyńskich, Michała. Podobnie jak najstarszy i najmłodszy z braci, również środkowy, Michał był bohaterem Powstania Wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej i wojny obronnej 1939 r. Nadto był oficerem zawodowym w Wojsku Polskim oraz właścicielem majątku ziemskiego w Bielicach w powiecie mogileńskim. To on z braci, tuż po swoich rodzicach najbardziej był związany z Bielicami. W końcu, był właścicielem majątku i dla niego i jego rodziców wystawiony był w 1926 r. dwór i niewielki, ale z wielkim smakiem założony park przydworski, którego charakterystycznym elementem była grabowa aleja, podobna do tej z Obudna.

Michał Jaczyński urodził się w Marcinkowie 23 listopada 1901 r. i najbardziej spośród rodziny zasłużył się jako żołnierz odrodzonego Wojska Polskiego. Był absolwentem szkoły średniej, a następnie podchorążówki i Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Bydgoszczy. Był również słuchaczem nauk wojskowych na uczelni w Saumur we Francji. Brał czynny udział nie tylko w Powstaniu Wielkopolskim, ale także w walkach na froncie z bolszewikami. Po przemianowaniu z 3. na 17. pułk ułanów wielkopolskich. W stopniu podchorążego pełnił w nim funkcję dowódcy 3. plutonu w III szwadronie. W lutym 1920 r. został przetransportowany wraz ze swoją macierzystą jednostką do Wilna, następnie do Sarn na Wołyniu, skąd wyruszył na wyprawę kijowską. 31 maja 1920 r., już jako podporucznik, został ranny w bitwie pod wsią Wrotoczyce. Za udział w walkach na wschodzie odznaczony został Krzyżem Walecznych, później także Orderem Polonia Restituta i Srebrnym Krzyżem Zasługi. Władysław, był rotmistrzem w 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych .

Michał był oficerem zawodowym, a Bielice miały być jego przystanią, kiedy osiągnie stan spoczynku i przejdzie do rezerwy. Po wojnie bolszewickiej służył nadal w 17. pułku ułanów wielkopolskich, od 1 stycznia 1921 r. w stopniu porucznika. Po 1924 r. został przeniesiony do 15. pułku ułanów w Poznaniu, a następnie do 3. szwadronu samochodów pancernych w Poznaniu. W 1930 r. przechodzi do 4. dywizji pancernej w Brześciu nad Bugiem. W styczniu 1933 r. awansowany został na stopień rotmistrza (kapitana). Kolejno przeniesiony został do Augustowa, gdzie w 1. pułku ułanów krechowieckich dowodził szwadronem oraz pełnił funkcję adiutanta pułku w Suwalskiej Brygadzie Kawalerii. We wrześniu 1939 r. w randze rotmistrza, był adiutantem dowódcy 1. pułku ułanów krechowieckich, ppłk Jana Litewskiego. Walczył na Suwalszczyźnie, gdzie 10 września Krechowiacy po raz pierwszy w kampanii wrześniowej weszli do walki całymi swoimi siłami. Podczas uderzenia na Choromany Witnice zajęte przez Niemców dowodził 1. i 4. plutonem ckm. Oddziały polskie odniosły sukces gromiąc oddziały SS. Rotmistrz Michał Jaczyński został ciężko ranny dnia następnego, 11 września 1939 r. w miejscowości Wądołki Borowe podczas szturmu na Zambrów zajęty przez Niemców. Oto relacja świadka tamtych dni:

Ppłk Jan Ltewski na czele odwodu z visem w dłoni poszedł do kontrataku: -Ułani naprzód, ratować pułk! Krzyknął dowódca, w ślad za nim ruszył biegiem rotmistrz Jaczyński kilkakrotnie powtarzając słowa pułkownika. (...) Ppłk Litewski otrzymał trafienie w klatkę piersiową, ciężko ranny w obie nogi serią z rkm-u został natomiast rotmistrz Jaczyński. Rana dowódcy okazała się śmiertelna. (...)

Dowódca płk Zaza Podhorski po podjęciu decyzji odwrotu przedstawił swojemu adiutantowi Michałowi Jaczyńskiemu i drugiemu lżej rannemu oficerowi Jerzemu Iwanowskiemu, dwie możliwości ratowania życia i wolności. Pierwsza propozycja, to usiłowanie dostania się podwodami konnymi do szpitala w Białowieży. Zaś druga, pozostanie na miejscu bitwy z listem dowódcy do dowódcy niemieckiego w celu poddania się leczeniu u Niemców zgodnie z konwencją genewską. Ciężko ranny Michał wiedział, że nie wytrzyma długiej i niepewnej ucieczki i zdecydował się oddać w ręce Niemców. Dalej wszystko potoczyło się zgodnie z konwencją. Hospitalizowany został w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. Tam amputowano mu nogę, zaś drugą, silnie zgruchotaną, uleczono i zwolniono Michała jako inwalidę. Za udział w wojnie obronnej 1939 r. odznaczono go Krzyżem Virtuti Militari V klasy (nr 11862) .

Dla uniknięcia represji przewieziony został do majętności Sobienie Jeziory. Tam znalazł schronienie w pałacu w Sobieniach Szlacheckich, w powiecie otwockim, u hrabiny Zofii Jezierskiej z domu Potockiej, z Krzeszowic, herbu Pilawa, wdowy po zmarłym w 1935 r. Władysławie hr. Gołąbek-Jezierskim h. Prus. Po leczeniu i rehabilitacji, niesprawny na jedną nogę, razem z dziedziczką rozwinął działalność konspiracyjną. Michał podjął pracę w Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, prowadząc tajną podchorążówkę w randze majora Wojska Polskiego. Hrabina przechowywała również Żydów w pałacu i opiekowała się tymi, którzy ukryli się po okolicy. Pomiędzy rotmistrzem a Zofią wywiązało się uczucie, które zaowocowało zaręczynami. Hrabina miała 39, a Michał 41lat. W dniu 15 maja 1942 r. miały miejsce oficjalne zaręczyny. Ślub wyznaczono na 16 czerwca tegoż roku. Proboszcz ks. Jan Maciejski uzyskał zezwolenie biskupa na udzielenie ślubu w pałacu Jezierskiej w Sobieniach Szlacheckich. 15 czerwca 1942 r. w przeddzień ślubu, w pełni do jego przygotowań, oboje zostali aresztowani. Michał został osadzony w alei Szucha i po rozpoznaniu, że jest on powstańcem poznańskim (powstańcem wielkopolskim – przyp. M. P.) rozstrzelany ok. 22 czerwca. Natomiast narzeczoną jego, hrabinę Zofię wywieziono 22 czerwca do lasku w Palmirach i tam w masowej egzekucji również rozstrzelano .

Z relacji rodzinnych i strzępów źródeł archiwalnych, a szczególnie z dokumentów znajdujących się w archiwum Pawiaka można przypuszczać – jak pisze Anna Gałecka – że Zofia Jezierska została zabrana na Szucha, skąd już nie wróciła, natomiast Michał Jaczyński znalazł się na liście osób wywiezionych z Pawiaka na przełomie 1942 i 1943 roku transportami odchodzącymi przeważnie do Treblinki lub Majdanka. Jednakże w archiwach tych obozów jego nazwiska nie ma. Stwierdzono jednak, że w ewidencjach są ogromne luki. Śmierć Michała Jaczyńskiego została upamiętniona wmurowaniem tablicy pamiątkowej w ścianę mogiły żołnierskiej na cmentarzu w Czersku, obok grobu jego brata Władysława .

Wracając do Zofii z Potockich, okazuje się, że w tradycji rodzinnej Potockich Zofia zapisana jest, jako małżonka Michała Jaczyńskiego. Była ona córką Andrzeja Kazimierza (1861-1908) i Krystyny z Tyszkiewiczów (1866-1962) Potockich. Urodziła się w 1903 r. i była o dwa lata młodsza od Michała. Małżonkowie Potoccy mieli dziewięcioro dzieci, które weszły w koligacje z Sapiehami, Tyszkiewiczami, Dembińskimi, Krasińskimi, Siemieńskimi-Lewickimi, Tarnowskimi, Lamowskimi, Potockimi oraz Jezierskimi i Jaczyńskimi. Zofia była ósmym dzieckiem hrabiostwa Andrzeja i Krystyny, „...była podwójną mężatką. Najpierw połączyła swe losy z Władysławem Jezierskim i urodziła mu syna Jerzego. Niestety, hr. Władysław zmarł na polowaniu po zaledwie pięciu latach małżeństwa. Na miejscu jego śmierci, w miejscowości Podborki, stoi do dziś kamienny krzyż. W czasie okupacji niemieckiej owdowiała Zofia włączyła się w działalność konspiracyjną. W pałacu w Sobieniach miała ukryte karabiny maszynowe, które przekazała oddziałom Związku Walki Zbrojnej. Często bywała w Warszawie i tam właśnie – zgodnie z przekazem jej bratanka, Andrzeja Stefana hr. Potockiego – pewnego dnia idąc ulicą usłyszała nagle, że ktoś biegnie. Zobaczyła mężczyznę, który pośpiesznie zjadł jakieś papiery. Minął ją i skręcił w przecznicę w lewo. Za nim biegł Niemiec z rewolwerem w ręku. Zofia niewiele myśląc podstawiła okupantowi nogę. Wywrócili się oboje, po czym Niemiec zerwał się i zaczął ją przeklinać i kopać. Zofia pod klapą kostiumu miała przypięty medalik. Odsłoniła go udając, że to znaczek policyjny i krzyknęła po niemiecku: Ty durniu, co robisz, tropię go od miesiąca, uciekł na pewno – i Niemiec pobiegł we wskazanym kierunku. Jezierska była bardzo poturbowana, więc trudno jej było się podnieść, miała złamany obojczyk. Dwóch przypadkowych mężczyzn pomogło jej wciągając do bramy. Potem przywołano dorożkę. Kurowała się w Sobieniach przez dwa tygodnie, a kiedy następny raz pojechała do Warszawy – obdarowano ją bukietem biało-czerwonych goździków.

Potem w stolicy osiadła na stałe, a w czerwcu 1942 roku poślubiła kolejnego ukochanego, Michała Jaczyńskiego. Ten jednak już pięć dni później zginął na Szucha, ona zaś w maju 1943 roku, za działalność konspiracyjną, została rozstrzelana w Palmirach”.

Marian Przybylski - Słowianin

Poglądowa mapka dojazdu do Bielic